GAD MUNICIPAL ARCHIDONA

Historia

Archidonamanda rimapi ,mana tikimandalla rimachinchu rimanchimi sachamanda, yakumanda, tushunamanda, takinamanda, llakimanda, ashkara rimana riksina kuchu kunarami charin 445 watarami sharin riksichinmi paiga pasaira, kuna kausaira, mushk kausayra.

Shinallara riksinunmi hatun Napo kay kuchura, ashka riksichikunami tiashka . tiakami cultura jondachi shinami kuintan padre Pedro Porras, ñambikunay tupanagami suamk yakukunata Misahuallí, Cotundo y Jondachi, yaupa watay 10.000 antes de Cristo (a.C),ashka yakukunami tuparirianushka .

Napo yaku tupariushkami Limoncochamanda shinallara tukuriunmi Rocafuerte kuchupi kay Napu Marka kausayra 1.188 a 1.480 d.C.

Qujios runakunas tuparinunmi kay Napu Markay shinallara shutichinushkami yumbos o almas, evangelicos paktamupimi shutichirianushka almas ña yaukpakma riksichisha katirianushka kay Parlamento Indio Amazónico, en 1990” .

Kuna pachay kichwa llakta tupariushkami shinallara mirarishkami kay Napu Markay.

Archidona llakta shuk kuchurami charin Ecuador mamallaktapi. Kay kuchu shutichinukami capital del oriente, kay pachapimi mishukuna rikurianuka canela, oro, tianmi ashka rikuna riksina kunara imasami wangurisha yaukpakma aparianushka Quijos kausayra.

1541, Gonzalo Días de Pineda sharinmi ashka runakunara sierra shinallara Francisco de Orellana kuchupi shinarashami riksirianushka Amazonas yakura kay 1542.

Kay watakunay 1559 y 1563 shachirianukami chushka llaktara : Baeza, Ávila, Archidona y San Juan de los Dos Ríos de Tena, kaigunami llallichirianushka awama sikangak kay llaktakuna. Quijos kausay yaukpakmami llalluka wira, algodón turkanunsha aparianuka kchwa runakunawa kay watakunay 1552 y las de 1567 al 1579.

Kay watakunay 1578 Jumandy riksichika kay yachak kunara atachingak, Archidona llakta 29 de noviembre rupachinuka , Archidona llaktara rupachishkawasha imas illak sakiririanuka1638, jesuitas pactamusha paina llallichirianuka Archidona awama iñangak.

Archidona llaktami aka mishukuna, religiones, mainas, marañon ikuna llakta kay kitilipura kuintarisha 1768 kacharianuka shinarashami ikurianuka yapukma shiaringa misión Josefina tomó la posta desde 1922.

Ecuador mamallaktapi kay apuk Gabriel García Moreno tuparishkay llallichika kay hatun aspinara Decreto Supremo el 11 de Mayo de 1861, fijando a Archidona como su capital.

Archidona shuti yayachishka miashka Bartolomé Marín pay pagarishka puncha miashka Archidona al sur de España, kay shimi ashka riksichinakurami charin.

Apuk David Guevara Archidona riksichinmi ashka riksinakunara mishki, wira, charishkara Archidona kiti sumak shutirami charishka astanwas yuyarisha churanushka sumak shutira Archidona.

Para el ayuntamiento de Archidona de España, la traducción oficial es el de “Señora de las Alturas” . La palabra Archidona proviene del romano “arcis” y “domina”. Con el dominio árabe, el nombre se arabizó posteriormente en la palabra Arjiduna, hasta convertirse en Archidona.

Para el historiador David Guevara, la Archidona ecuatoriana, tiene al menos cinco etapas de fundación:

1560

 Fue creada por Gil Ramírez Dávalos, según el historiador Padre Juan de Velasco.

1563

Fue fundada por Bartolomé Marín, conforme a estudios de Federico González Suárez, y otros investigadores , al norte de Cotundo en el sector de CURIYACU, donde se encontraban las minas de oro.

1578

Sobre las ruinas, el capitán Rodrigo Núñez de Bonilla, edificó SANTIAGO DE GUADALCANAL, la tercera Archidona.

1743

El Padre Xavier Crespo, la ubicó en el sitio de RUCULLACTA, con el nombre de Nueva Archidona.

1875

El padre Manuel Guzmán la reedificó donde actualmente se encuentra ubicada.

1972

Por carecer de un calendario cívico de celebración y recordación, el Ilustre Municipio de Tena, decreta como día de la fundación de Archidona el 21 de abril de cada año, recogiendo el criterio de Juan de Velasco de erigir como fundador a Gil Ramírez Dávalos en el año de 1560.

1981

Archidona es declarado como cantón el 21 de abril. Su creación se da mediante Decreto Legislativo Nº 61 del 21 de Abril de 1981 y publicado en el Registro Oficial Nº 427 el 27 del mismo mes y año.

Skip to content